Big in Japan - Japanese Horror (΄Β Μέρος)

Ψυχολογικός φόβος

Καταρχήν, πρέπει να επισημάνουμε ότι το J-Horror, όσον αφορά το σεναριακό σκέλος, το εικαστικό και το ηχητικό, χρησιμοποιεί περισσότερο τον ψυχολογικό τρόμο και τις υπόγειες μεθόδους για να τρομάξει τον θεατή. Στόχος του είναι ο υποσυνείδητος, και όχι ο συνειδητός κόσμος. Αυτό προέρχεται κυρίως απο την γενικότερη Ιαπωνική κουλτούρα γύρω απο το υπερφυσικό που αναλύσαμε στην προηγούμενη ενότητα. Εν συντομία, εαν στην Αμερικάνικη εκδοχή το κακό προέρχεται απο έναν σχιζοφρενή δολοφόνο που προσπαθεί να σφάξει τα υποψήφια θύματά του, στο J-Horror, το κακό είναι άυλο και πάντα αδύνατον να νικηθεί δια της βίας. Είναι αυτή η αίσθηση που νοιώθεις όταν ο πρωταγωνιστής βρίσκεται μόνος σε ένα σκοτεινό δωμάτιο και κάτι υπερφυσικό καραδοκεί στην γωνία, έτοιμο να σκοτώσει με ένα ανείπωτο φονικό μίσος κατά πολύ χειρότερο απο το τσεκούρι του Αμερικανού σχιζοφρενή. Είναι μια κατάρα προερχόμενη απο ένα κορύφωμα φριχτών συναισθημάτων που συνεχίζεται σαν αλυσίδα....

Η αρχή του Κακού...


Τα πρώτα αξιόλογα δείγματα του J-Horror, προέρχονται απο τις δεκαετίες του '50 και του '60. Το 'Ghost Story of Yotsuya' του 1959 και το 'Jigoku' του 1960 θεωρούνται ταινίες σταθμοί που έθεσαν τις βάσεις για τις επόμενες. Ο σκηνοθέτης αυτών των ταινιών, Nobuo Nakagawa (1905-1984) σκηνοθετούσε ως επει το πλείστον ταινίες βασισμένες σε Kaidan, δοξασίες γύρω απο πνεύματα, δαιμόνια, κλπ. Τα πρώτα του έργα χρονολογούνται απο την δεκαετία του '30. Θεωρείται, έτσι, απο τους πρωτοπόρους του είδους. Το 1964 ακολουθούν δυο εξαιρετικές ταινίες: Το 'Kwaidan' του Masaki Kobayashi και το 'Onibaba' του Shindo Kaneto. Το πρώτο, δε, προέρχεται απο τις ιστορίες του αγαπητού στην Ιαπωνία, Ελληνο-Ιρλανδού συγγραφέα, Λευκάδιου Χερν, ενώ η δαιμονική μάσκα του Onibaba ενέπνευσε τον William Friedkin για το δαιμονικό πρόσωπο στην ταινία Εξορκιστής.


Κατά την διάρκεια αυτών των δεκαετιών, ένας τεράστιος αριθμός ταινιών τρόμου κάνει την εμφάνιση του. Η θεματολογία αυτών των ταινιών ήταν ακόμα βασισμένη κυρίως σε θέματα απο Kaidan και είχαν σημειώσει αρκετά μεγάλη επιτυχία στο Ιαπωνικό κοινό.

Η κρίση...

Την δεκαετία του '70, το splatter εισέρχεται στο J-Horror. Το είδος θα περάσει μια γενικότερη κρίση ταυτότητας και θα αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην μελαγχολική ατμόσφαιρα των προηγούμενων ετών και στην Αμερικάνικη επιρροή των ταινιών με τεράστιες δόσεις αίματος. Αυτή η τάση θα συνεχιστεί και την δεκαετία του '80, σε σημείο που πολλές Ιαπωνικές ταινίες τρόμου να μοιάζουν με τις Αμερικάνικες 'teen-slasher', με την μόνη διαφορά ότι οι Ιαπωνικές χαρακτηρίζονται απο μια πιο undergound αισθητική. Είναι η εποχή όπου το 'Tetsuo: The Iron Man' του Shinya Tsukamoto κάνει την εμφάνισή του. Τότε ήταν που αναπτύχθηκε το είδος των ταινιών exploitation στην Ιαπωνία, στο οποίο χρησιμοποιείτο συχνά σεξουαλική βία και διάφορες μορφές βασανιστηρίων απέναντι σε ανυπεράσπιστα θύματα. Στην πορεία, αυτό το είδος ακολούθησε τελείως διαφορετικό δρόμο απο το υπόλοιπο J-Horror.

Η ανάκαμψη του ψυχολογικού τρόμου...

Έτσι, φτάνουμε στην δεκαετία του '90 όπου η νοσταλγία για τις κλασσικές ταινίες τρόμου που βασίζονταν στον ψυχολογικό τρόμο, παρά στις ανελέητες δολοφονίες αρχίζει να κυριεύει πολλούς κινηματογραφιστές. Το 1991 κυκλοφορεί μια σειρά ψευδο-ντοκυμαντέρ με τον τίτλο 'Honto ni atta Kowai Hanashi' (Scary True Stories) του σκηνοθέτη Norio Tsuruta. Οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν στη σειρά (περίεργες γωνίες λήψης, αφηρημένη φωτογραφία, ανορθόδοξο μοντάζ, παράδοξη κίνηση της κάμερας, μινιμαλιστικό soundtrack και 'στοιχειωμένα' ηχητικά εφέ) έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις μετέπειτα J-Horror ταινίες. Απο εκείνη την ημερομηνία και μετά, ένα πλήθος ταινιών ξεκίνησαν να παράγονται με τα γνωστά J-Horror σύγχρονα στοιχεία.

Άλλη μια χρονιά-σταθμός είναι το 1998 όπου προβάλλεται στις αίθουσες το 'Ringu' (βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Koji Suzuki*). Ο σκηνοθέτης αυτής της ταινίας, Hideo Nakata, με την υποβλητική του σκηνοθεσία μετέφερε στον Δυτικό κόσμο την εικόνα των Yurei, των Ιαπωνικών φαντασμάτων που ζητάνε απεγνωσμένα εκδίκηση. Απεικόνισε έτσι την εικόνα της Sadako με το λευκό φόρεμα, τα μακριά μαύρα μαλλιά και τα φαγωμένα νύχια. Το μυθιστόρημα και την ταινία, ακολούθησαν τα Manga, άλλα δυο sequel, 2 Αμερικανικά remakes, ένα Κορεάτικο remake (The Ring Virus) καθώς και συλλογή διηγημάτων. ( http://www.theringworld.com/ ).

Ύστερα απο αυτήν την ταινία, το ξέσπασμα άρχισε και ο Ιαπωνικός κινηματογράφος τρόμου ξεκινάει μια νέα περίοδο που συνεχίζεται μέχρι σήμερα και έχει επεκταθεί και διεθνώς. Η παραγωγή J-Horror ταινιών αυξήθηκε δραματικά και αρκετά καλά αλλά και μέτρια εως απαράδεκτα δείγματα έκαναν την εμφανισή τους. Φυσικά, τις μεγάλες επιτυχίες ακολουθεί ολόκληρη παραφιλολογία ερασιτεχνικών ταινιών, manga, διηγημάτων, κλπ. Ακόμα, ενέπνευσε την δημιουργία ενός παρόμοιου ρεύματος ταινιών τρόμου στην γειτονική Κορέα (Korean Horror ή K-Horror), καθώς παρόμοια ρεύματα έχουν αρχίσει στην Κίνα και στην Ταϋλάνδη.


Η σκοτεινή απειλή...

Τελικά, όμως, τι έχει να προσφέρει το J-Horror σε έναν οπαδό των ταινιών τρόμου?? Γιατί θα έπρεπε κανείς να ασχοληθεί μαζί του? Η απάντηση είναι μάλλον περίπλοκη... Το J-Horror συνδυάζει στοιχεία απο την Ιαπωνική κουλτούρα, τον μοντέρνο τρόπο ζωής, την κλειστοφοβία και την αίσθηση μιας 'σκοτεινής απειλής'. Είναι η συνύπαρξη του γνωστού με του αγνώστου, του φυσικού με του υπερφυσικού, του μοντέρνου με του παραδοσιακού που κάνουν την διαφορά και ξεχωρίζουν στις Ιαπωνικές ταινίες τρόμου. Η απειλή μιας κατάρας, απο την οποία δεν μπορείς να ξεφύγεις, στοιχειώνει στο νου και δημιουργεί την αίσθηση ότι το υπερφυσικό είναι δίπλα σου, όπως έπρεπε να είναι. Επιπροσθέτως, οι κινηματογραφικές τεχνικές, η υποβλητική ατμόσφαιρα θέτουν μια κατάσταση αναμονής για τον επερχόμενο τρόμο. Το κύριο στοιχείο που έχουν δημιουργήσει οι Ιαπωνικές ταινίες τρόμου είναι το γεγονός ότι καταφέρνουν να περάσουν την εντύπωση ότι τα φαντάσματα που βλέπουμε είναι όντως πνεύματα του άλλου κόσμου. Σου δίνουν δηλαδή την αίσθηση ότι έτσι θα έμοιαζε ένα πραγματικό φάντασμα αν όντως υπήρχε. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ίδιο το J-Horror προέρχεται απο τις πεποιθήσεις και τις παραδόσεις αιώνων ενός λαού που αν μη τι άλλο, έχει μεγάλη συναίσθηση του υπερφυσικού.

Φυσικά, το J-Horror δεν περιορίζεται μόνο στον κινηματογράφο. Κυκλοφορούν άπειρα βιβλία, Manga, Anime και Videogames με παρόμοια θεματολογία. Βέβαια, τα περισσότερα απο αυτά είναι σχεδόν άγνωστα εκτός Ιαπωνίας, αλλά είναι πολύ πιθανόν να αναγνωριστούν διεθνώς στο μέλλον. Ήδη στις Η.Π.Α ένα τεράστιο κίνημα φίλων του J-Horror έχει αρχίσει να τα ανακαλύπτει και ίσως να συμβεί και στις υπόλοιπες δυτικές χώρες. Αυτή η μεγάλη δημοτικότητα του J-Horror καθώς και το γεγονός ότι προσφέρει κάτι νέο, αναπτύσσοντας ακραίες πτυχές στην έννοια του τρόμου, έχουν καθιερώσει για τα καλά το συγκεκριμένο είδος στην Ιαπωνία και η παραγωγή νέων ταινιών είναι συνεχώς σε εξέλιξη. Επομένως, το J-Horror δεν πρόκειται για ένα περαστικό φαινόμενο αλλά ως την νέα μεγάλη δύναμη στο σινεμά του τρόμου.... Και σίγουρα αξίζει την προσοχή των οπαδών των ταινιών τρόμου και όχι μόνο....


Στο επόμενο μέρος θα αναφέρω αναλυτικά τις μεγάλες επιτυχίες του J-Horror καθώς και τους κυριότερους δημιουργούς τους και γενικότερα ανθρώπους που συνέβαλλαν στην δημιουργία αυτού του είδους. Επίσης, θα ποστάρω ορισμένα trailer απο αυτές τις ταινίες. Mata ne...

*Κυκλοφορεί στα Ελληνικά απο τις εκδόσεις Οξύ.